¡Qué grande eres, José Antonio!

Aportaciones de la neurociencia a la didáctica de la matemática en infatil y primer ciclo de primaria

Neurología y didáctica

Esta interesante investigación viene a confirmar lo que decía la pedagogía hace décadas. En realidad más de un siglo si pensamos en algunos/as precursores/as de la escuela activa. Espero que no nos haga falta otro siglo para reducir drásticamente el tiempo dedicado a la clase magistral.
Pero si la neurología ha probado que las metodologías pasivas producen una actividad cerebral equivalente a ver la televisión en alumnado universitario, pensemos en niños y niñas de primaria e infantil: entre los 0 y los 6 años se produce un desarrollo cerebral extraordinario, que puede verse frenado si los niños y las niñas no tienen oportunidades y experiencias adecuadas.  En resumen, a menor edad, más necesidad de acción y juego como medio de aprendizaje.
¿Echamos un vistazo a nuestras aulas de infantil y primeros cursos de primaria? He ahí un interesante objeto de evaluación de nuestro sistema educativo. Quizás encontráramos algunas explicaciones.

El cerebro necesita emocionarse para aprender

PBLxarearen I Jardunaldia

Aurten proiektu berri bat hasi da B07 Getxo eta B08 Leioako Berritzeguneetako irakasleen artean: PROIEKTUEN BIDEZ LAN egiten duten irakasleen sarea. Besteak beste, Haur eta Lehen hezkuntzan Proiektuen Bidez Lan egiten duten ikastetxe eta irakasleei babesa zein laguntza ematea du helburu.

Azken hilabetetan izandako bi bileretan gure espektatibak  jarri ditugu komunean eta datorren ikasturterako lan ildoak aukeratu ditugu.

Testu inguru honetan atzo izan genuen PBLxarearen I Jardunaldia .

Hasteko, Begoñazpi ikastolaren esperientzia ezagutu genuen. Merkat Bernaolak, zuzendaria, azaldu zuen egindako hausnarketa  sormena eta berrikuntza ikastetxearen erronkak bihurtzeko. Horren ondorioz,  konpetentziak garatzeko curriculumaren ardatza ulermena da, Harvard Zero Proiektuan oinarrituta (Visible thinking)

Gero, PBLxarearen esperientzia anitzak ezagutzeko aukera izan genuen. Bestak beste:

• Igone de Diego: Egiptoko piramideak. Goikolanda. 5 urteko gela
• Estíbaliz Gómez eta Idoia Agirre: Humanae proiektua. Zubileta. 2 eta 4 urteko gelak
• Patxi Serrano: Itsasoa. Lezama
• Itziar Zarraga eta Jugatx Ormaetxea: Xibarta balea. Laukizko Lauaxeta.

Haur hezkuntza eta Hizkuntza proiektua garatzeko erabaki metodologikoak

Hizkuntza proiektua: eskolako hizkuntzak birpensatzen izan da Getxolinguae 2015-ren aurtengo jardunaldiaren izenburua. 

Hasteko, Berritzegune Nagusiaren hizkuntzetako aholkulariek Hizkuntza Proiektua Gure Ikastetxeetan egiteko prozesua azaldu dute: ezaugarri nagusiak, edukiak, erabakien eremuak, faseak…

Gero, Uri Ruiz Bikandik eremu didaktiko-metodologikoari buruzko hausnarketa egin du. Bere hitzetan, «gaurko eskakizuna da denbora berean hiru hizkuntza irakatsi behar izatea». Horretarako prozesuak hobetzea proposatu du, bai ikasleengan (komunikatzeko konpetentzia eta ikasten eta pentsatzen ikasteko konpetentziak garatuz), baita irakasleengan (elkarrekin jokatu eta metodologia adostuz). Gainera, Erabaki didaktiko-metodologikoei funtza bilatu nahian, bigarren hizkuntzaren irakaskuntzari buruzko sasi egi batzuk aztertu eta benetazko egiekin alderatu zituen. Horietako batzuk haur hezkuntzako praktikari erabat lotuta daude

Hizkuntza proiektua ikastetxeko dokumentua da, baina ezin dugu ahaztu ikasle askok eskolan sartzerakoan izaten dutela bigarren hizkuntzarekin lehen harremana eta, gehienok, atzerritako hizkuntzarekin. Bestaldetik, haur hezkuntzan sartzerakoan (2 urterekin gehienok) haurren ama hizkuntza oraindik eraikitzen ari da. Azkenik, 6 urte baino lehen (haur hezkuntzako geletan zein gelatik kanpo) hizkuntza idatziari lehen hurbilketa suertatzen da.

Niños y niñas del CEP San Ignacio de Getxo explican sus experimentos en la radio

Una vez más los niños y niñas de educación infantil nos han dado una lección. En esta ocasión son los niños y niñas de 4 a 6 años del Colegio Público San Ignacio de Getxo los protagonistas del programa de radio La mecánica del caracol, cuyo objetivo es la divulgación científica. Después de que el día 4 de diciembre Radio Euskadi emitiera el primer programa especial dedicado a la ciencia en las aulas, con la participación del Colegio Zuhaizti, de Donosti, han tomado el relevo los niños y niñas más pequeños en la historia del programa.

En un primer momento han observado con atención los experimentos que nos ha mostrado el colaborador del programa, Manu Hernández, dando muestras de que los talleres de experimentación que se han llevado a cabo en el centro en los últimos años han dado sus frutos. Por ejemplo, cuando Manu les ha mostrado una botella de plástico transparente en la que no había líquidos, antes de realizar experimentos con el aire y el vacío, no han dudado en responder que no está vacía porque está llena de aire.

Después nos han explicado, con ayuda de sus maestras, algunas actividades que han realizado en torno al magnetismo.

Tanto Eva como Manu han coincidido en destacar lo bien que ha ido el programa en todos los sentidos. A pesar de la edad han sido capaces de mantener la atención y han participado activamente durante el desarrollo de los experimentos.

El programa se emitirá el día 18 de diciembre de 2014 a las 16:00 horas.

 

Oparirik hoberena: ikasleen aurrerapenak

Gaur ez da nire urtebetetzea izan baina opari ederra jaso dut. Plentzia eskolan formakuntza saioa izan eta gero iaz ezagutu nuen andereino batengana joan naiz.

Sorpresa izan da gordeta zituela gelako ikasle baten ekoizpenak niri oparitzeko. Pasa den ikasturtean “Hizkuntza idatzia” mintegian parte hartu zuen eta bere lau urteko gelan mintegian proposatutako testu mota batzuk landu zituen: eskutitza, ipuina, errezeta… Esperientziak eta ikasleen ekoizpenak jadanik partekatu zituen mintegiko saioetan, baina orain argitaratzen dudan ipuina neska batek egin zuen mintegia bukatu eta gero. Andereinoa ere harrituta geratu omen zen, espero baino askoz gehiago ikasi dutela (neska batek behintzat) konturatzean.

Hau da umeak idatzi zuen ipuina: Satorra

Saiatuko naiz testuingurua azaltzen: “ipuina” testua jarduera anitzen bitartez landu eta gero andereinoak proposatu zien norberak azaltzea zein izan zen bere gustokoen ipuina. Ahoz azaltzeaz gain,  neska batek gehien gustatu zitzaion ipuina idatzi zuen andereinoak proposatu barik eta laguntza barik. Noski hau ez dela lau urteko gelarako helburua, baina argi eta garbi geratzen da proposamen didaktiko batzuekin aukera ematen dugula gelako aniztasunari erantzuna hobeagoa emateko beste jarduera batzuekin baino. Duela hogei urte neska honek ziuraski bokalak ikasiko zituen eta haien grafia jotake landuko zuen. Testu honek, ordea, ikaskuntza sakonagoa adierazten du. Orokorrean garbi dago testu konplexuak ulertzeko eta ekoizteko gai dela. Gainera:

Testua dela eta:

1. «Ipuina» testuaren inguruan jarduera anitzak egiterakoan andereinoak eredu ezberdinak eskeini die. Eli eredu horietan oinarritu da bere testua idazteko.
2. Ipuinaren ezaugarri batzuk ezagutzen ditu: narrazioa formatoa (testu jarraia).
3. Ipuina hasteko formula erabiltzen du: «egun batean…»

Idatz-sistemaren garapena dela eta:

1. Grafiaren kontrola du, minuskula oraindik ez erabili arren.
2. Norabidea (eskerretik-eskumara idazten dela) menperatzen du.
3. Alfabetikoki idazten duela esan daiteke, hau da, orokorrean idazkera konbentzioaletik oso gertu dago. Ortografia da beste pauso bat (adibidez: «ikusisuen» / «ikusi zuen»)
4. Hitzak banatu behar direla daki eta marra baten bidez adierzten du. Behar diren hitzen arteko hutsune guztiak oriandik ez daude, baina erabat logikoa da, hitz guztiek ez baitute «esanahia». Adibidez: «ikusisuen», «aterasen»

Ikasteko jarrera eta motibazioa dela eta:

1. Umea gai izan da denbora luze emateko bere adinarako oso lan zaila egiten. Horrek esfortzu handia eskatzen du (ipuinak jarraitzen du beste bi orritan)…
2. …eta esfortzua errezago mantentzen da inplikazio emozionala dagoenean. Andereinoak gehien gustatu zaien ipuina aipatzea eta azaltzea proposatu duenean, ikasteko behar den emozioa bilatu du.
3. Ipuina ume guztien aurrean niri oparitzeak balio eman dio Eliren lanari. Behar bada beste umeek ere laster ekoizpenak egingo dituzte «sari soziala» ere lortzeko. Motibaziorik hoberena, alegia.

Ipuin hau adibide bat baino besterik ez da, baina adibide erreala da eta ondorioak ateratzera bultzatzen gaitu. Lau urteko gelan dagoenean horrela idazten duenari ezin diogu proposatu lehen hezkuntzako lehenengo ziklora ailegatzen denean «m+a=ma» idaztea. Lehen Hezkuntzako Curriculumak esaten duen bezala, abiapuntua izan behar da haur hezkuntzan garatu dutena.

Hasiera eta etengabeko formakuntza: zubiak eraikitzen

Gaur ikasturte berri bat hasi da ikasle gehienentzat. Egun gutxi barru, irakasleekin batera, magisteritzako ikasleak ere egongo dira hainbat geletan. Lehengo maila egin eta gero, haur eta lehen hezkuntzako eskoletara itzuliko dira hasierako formakuntzaren beste pauso bat emateko: ikastetxe eta geletako bizitzan parte hartuko dute, antolakuntza eta praktikak behatuko dituzte, orain arte ikasitakoarekin alderatuko dute… Etorkizunean irakasle izango zaretenei eskaintzen dizuet post hau eta esperientzia berri hau ilusio handiz bizitzea opa dizuet.

Ikastetxeetan topatuko dutenari hurbiltzeko asmoz, Bizkaiko EHUko Magisteritza Eskolako Praktiketarako Zuzendariordeak,  José Domingo Villarroel, B07 Getxoko Berritzeguneko haur eta lehen hezkuntzako aholkulariok, Txaro Franco eta Marije Uraga, gonbidatu gaitu Practicum-I hasiko dutenei hitzaldi bat emateko. Gure hezkuntza sistemaren egoera eta XXI. mendeko eskolak dituen erronkak azaltzen saiatu gara Heziberri 2020, gure Hezkuntza-eredu pedagogikoaren marko berria kontuan hartuz.

Hezkuntzaren xedeak betidanik izan dira, batez ere, umeak eta gazteak helduak izateko prestatzea eta gizarteak baloratzen dituen ezagutzak jakinaraztea, baina historian zehar ezinbesteko ezagutzak aldatu dira ekonomia, kultura eta teknologia aldatu ahala. Hitz batez, XXI. mendean, informazioaren gizartean, ez du balio gizarte industrialean sortutako eskolak. Era berean, Philippe Perrenoud-ek esaten duen bezala, irakasleok irakasteko konpetentzia berriak behar ditugu.

Hoy mi compañera Marije Uraga, asesora de Etapa primaria y yo, Txaro Franco, asesora de Infantil y primaria en el Berritzegune de Getxo, hemos tomado parte activa en la sesión de presentación del Practicum-I a los alumnos y alumnas de 2º curso de magisterio en la Universidad de Leioa. Una oportunidad de encuentro entre las instituciones encargadas, respectivamente, de la formación inicial y contínua del profesorado, con el fin de acercarles a la realidad de las aulas y de reflexionar sobre los retos de nuestro sistema educativo, recogidos en el documento Heziberri 2020, y, en consecuencia, del perfil docente adecuado a una escuela del siglo XXI.

 

 

Albert Rigoll en Sestao: Matemática, cultura y buenas prácticas

Hoy hemos tenido la suerte y el placer de volver a escuchar a Albert Rigoll en la primera jornada dedicada a la etapa primaria en el marco de las XIV Jornadas de Matemáticas de Sestao y, aunque este blog se focaliza en la etapa infantil, me resisto a poner puertas al campo, es decir, a poner el límite entre lo que se puede hacer a finales de la etapa infantil y principios de la etapa primaria con criterios puramente administrativos… o comerciales. No hace falta que recuerde que los niños y niñas cumplen los años entre el 1 de enero y el 31 de diciembre, también durante el verano; que en todas las aulas hay diversidad de momentos evolutivos, ritmos y estilos de aprendizaje; que el aprendizaje se produce mediante un proceso de construcción personal pero en diálogo e interacción con otros sujetos de aprendizaje y con el objeto de conocimiento (creo que a esto se refería Aurelio Villa cuando nos enseñaba aquello del «acto didáctico»)… es decir, que me parece oportuno aprovechar la práctica que Albert nos ha contado a primera hora, aunque se haya llevado a cabo en el primer ciclo de primaria, para recordar algunas ideas clave que nos ayuden a incorporar al aula lo que Carlos Gallego llamaba «la cultura matemática de las personas«.

Montserrat

El maestro Iñaki Villanueva Gago  aprovecha una  excursión a la vecina montaña de Montserrat para provocar que entre los niños y niñas del aula se genere conocimiento matemático gracias a un cóctel que implica:

• partir de lo que saben: desde el patio ven a diario la montaña desde un único punto de vista
• compararlo con las nuevas vivencias y emociones: durante la excursión experimentan la subida a la montaña, el cambio de punto de vista, el tamaño…
• fomentar la curiosidad, las ganas de aprender, investigar, indagar… surgen dudas, preguntas que se convierten en problemas: ¿cómo se vería desde arriba, cómo la vería un águila?, ¿cómo es por dentro, de qué está formada?, ¿podemos representar la altura, hacer una maqueta?, ¿cómo podemos representar la subida en pequeños grupos en el funicular?
• provocar el diálogo, la argumentación, asegurando la participación de todos y todas: trabajo en pequeños grupos con producciones diferentes… En palabras de Albert: «probablemente cuando todos los grupos llegan al mismo producto-resultado, no han aprendido el contenido, sino al maestro».
• asegurar espacios para la representación: dibujos, texto escrito, maquetas, exposición oral… Sin comunicación no se cierra el ciclo de aprendizaje.

En definitiva, como decía Ángel Alsina hace un año en el mismo foro, se trata de «matematizar el contexto». De eso sabemos bastante en educación infantil. A veces lo que nos falta es, también como docentes, contarlo, documentarlo.

B07-B08 Haur hezkuntzako irakasleen bloga

Azken bolada honetan apur bat ahaztuta izan dut blog hau, proiektu berri baten jarri bait ditut nire indarrak: B08 Leioako berritzeguneko Haur eta lehen hezkuntzako aholkularia, Rosa Martínez,  eta biok  (Txaro Franco, B07 Getxoko berritzeguneko haur eta lehen hezkuntzako aholkularia) martxan jarri dugu haur hezkuntzako esperientzien blog kolaboratibo hau.

Haur hezkuntzako mintegian parte hartzen duten irakasleak izango dira idazleak eta gaiaren ardatza matematika gaitasuna garatzeko egiten ditugun jarduerak: batzutan mintegian adostutakoak, besteetan, irakasle edo haur hezkuntzako talde bakoitzak diseinatutakoak.

Gelako esperientziak konpartitzeaz gain, apur bat gehiago murgiltzen gara Informazio eta Komunikaziorako Teknologien erabileran. Irakasle batzuentzat erabat berria da blogaren mundua. Blog kolaboratibo honek pauso txikiak emateko aukera ematen die. Beste batzuk badakite blog bat kudeatzen, baina agian ez dute astirik blog pertsonala «elikatzeko».

Gelako baliabideak eta ikasleen ekoizpenak argitaratzen diren neurrian, etxean erabili daiteke gurasoei azaltzeko gelan egiten dena. Geletan ere erabili daiteke beste ikastetxeetako ikasleek egiten dutena ikusteko.

Irakurtzen eta idazten lehen urratsak

Atzo ospatu zen hasierako alfabetzatzearen inguruko formakuntzaren 1. saioa Leioa eta Getxoko berritzeguneetako irakasleei zuzenduta. Ihaz gaiari hurbildu ginen Getxoko berritzegunean Montserrat Fons hizlaria izanik eta aurten Leioako berritzeguneak lekukoa hartzen du HASIERAKO ALFABETIZAZIOA: PROZESUAREN GILTZARRIAK izenburua delarik.  Ehun irakasle gutxi gora behera elkartu ginen Magisteritza eskolako Kepa Larreari entzuteko Alfabetatze prozesuaren bilakaerari buruz hausnarketa egiten.

1. zatia

2. zatia

 

Azaroaren 21ean Abandoko Berritzeguneko Kenar Martinez eta Mª Carmen Fernándezek aurkeztuko digute “Bikoteka Irakurtzen” esperientzia eta azaroaren 28an Nekane Otsoak irakurketa eta idazketa proiektuen bidez lantzearen esperientzia azladuko du.

Azken egunean, abenduaren 4an, prozesuaren zailtasunak nola bideratu izango da gaia.

Gaian sakontzeko Aprender a leer y escribir sitea duzu